بیوگرافی محمد عبدالسلام؛ فیزیکدان برجسته و معروف پاکستانی

مجموعه: زندگینامه شعرا و دانشمندان

 

عبدالسلام؛ نابغه مسلمانی که فراموش شد  

محمد عبدالسلام، فیزیکدان برجسته و معروف پاکستانی است. وی در ۲۹ ژانویه ی سال ۱۹۲۶ میلادی در پنجاب پاکستان متولد شد و به خاطر فعالیت های بی نظیرش در زمینه ی فیزیک توانست موفقیت های زیادی کسب کند که برجسته ترین آن ها اخذ جایزه ی نوبل فیزیک بود.

عبدالسلام در سال ۱۹۷۹ به خاطر ارائه ی دو نظریه ی بسیار مهم اعم از، فرمول‌ بندی واحدی برای نیروی الکترومغناطیس و نیروی هسته ‌ای ضعیف که به آن برهمکنش الکتروضعیف هم می گویند موفق شد این جایزه ی بزرگ علمی را از آن خود کند. 

 

در واقع محمد عبدالسلام، اولین پاکستانی و دومین مسلمان در دنیا بود که موفق شد برنده ی جایزه ی نوبل شود. اولین مسلمانی که به این مهم، دست یافت انور سادات بود. عبدالسلام در ۲۶ نوامبر سال ۱۹۹۶ در آکسفورد، درگذشت. با اینکه او یکی از بزرگترین چهره های علمی پاکستان به شمار می رفت اما از سال های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۷ به هیچ وجه نام او در جوامع عمومی پاکستان، گفته نمی شد تا از درگیری های مذهبی جلوگیری شود. چرا که برای مردم پاکستان، باورهای مذهبی او بیشتر از دستاوردهای علمی اش مهم بود و او را بر اساس باورهای مذهبی اش داوری می کردند.

 

حتی در سال ۲۰۱۸ مستندی از سوی شبکه ی نتفلیکس در مورد محمد عبدالسلام ساخته شد که نام آن، عبدالسلام، نخستین برنده ی جایزه نوبل، بود. در این مستند گفته شد که نام مسلمان از سنگ قبر او برداشته شده است. داشتن دیدگاه ضد استعماری از مهم ترین شاخصه های عبدالسلام بود. 

 

 

زندگینامه محمد عبدالسلام

محمد، متولد سال ۱۹۲۶ در جهنگ پنجاب مرکزی است. او در خانواده ای سطح متوسط، چشم به جهان گشود. پدرش آموزگار بود و می گفت من از الهامی که در نماز جمعه داشتم از تولد عبدالسلام با خبر بودم و به همین دلیل همیشه او را برتر از سایر فرزندانش می دانست و بین او و سایر فرزندان فرق می گذاشت.

 

مثلا عبدالسلام بسیاری از کارهای خانه را که سایر فرزندان انجام می دادند مثل دوشیدن گاو یا تمیز کردن دستشویی را انجام نمی داد.

طبیعتا معاف شدن از این کارها سبب می شد او وقت بیشتری برای مطالعه داشته باشد و تمرکز خود را روی ریاضیات بگذارد و مهارت خود را در این زمینه پرورش دهد.

 

اما به طور کلی او در دوران کودکی به هیچ وجه زندگی مرفهی نداشت به گونه ای که خودش می گفت من تا قبل از ورود به کالج دولتی لاهور، لامپ ندیده بودم. 

 

تحصیلات محمد عبدالسلام

وی پس از آموزش های ابتدایی برای یادگیری ریاضیات به کالج دولتی لاهور رفت. او استعداد بی نظیری در علوم ریاضیات و فیزیک داشت و به سبب همین استعداد درخشانش، از سایر دانش آموزان متمایز بود. او پس از اتمام کالجش به دانشگاه پنجاب رفت و موفق شد در کنار فارغ التحصیل شدن از این دانشگاه، یک بورسیه ی دکترا هم دریافت کند. او با این بورسیه، به دانشگاه کمبریج لندن رفت.

 

در آن دوره ای که عبدالسلام در کالج سنت جان در حال تحصیل بود کمتر از انگشتان یک دست، دانشجوی آسیای جنوبی در این کالج حضور داشت.

اما محمد عاشق وطنش بود و همین عشق سبب شد که او بلافاصله بعد از اتمام تحصیل و اخذ مدرک دکترا در سال ۱۹۵۱ میلادی به زادگاهش، لاهور برگردد. او پس از برگشتن به وطن، به عنوان استاد ریاضی در کشورش مشغول به کار شد.

 

پژوهش های محمد عبدالسلام

همان طور که اشاره نمودیم محمد در عرصه های ریاضی و فیزیک، در نوع خود نابغه بود. اما یکی از مهم ترین پژوهش های او مربوط به نظریه ی فیزیک ذرات است که این نظریه، مقدمه ای برای کشف بوزون هیگز شد. از دیگر فعالیت های بی نظیر عبدالسلام می توان به گسترش دادن نظریه ی نوترینو اشاره کرد. در واقع او اولین کسی بود که این نظریه را گسترش داد. 

 

ترک کردن پاکستان

محمد عبدالسلام در سال ۱۹۵۳ میلادی تصمیم گرفت پاکستان را ترک کند. وی وقتی شورش های گروهی در لاهور بر علیه مردم احمدیه را دید و مشاهده کرد که تعداد زیادی از مردم بی گناه در این شورش ها کشته شدند تصمیم به ترک وطنش گرفت.

 

او ابتدا به دانشگاه کمبریج لندن رفت و بعد از مدتی به اپریال کالج لندن، پیوست. او کمک کرد دانشکده ی فیزیک نظری در این دانشگاه، راه اندازی شود. البته خارج شدنش از پاکستان به منزله ی ترک همیشگی کشورش نبود. او همیشه در طرح های علمی مهم کشورش همکاری می کرد به گونه ای که در سال ۱۹۶۱ موفق شد برنامه ی فضایی پاکستان را تاسیس کند‌.

 

از دیگر فعالیت های علمی عبدالسلام برای پاکستان، ساخت جنگ افزار هسته ای بود. او این برنامه ی جنجالی پاکستان را در اوایل دهه ی ۱۹۷۰ میلادی آغاز نمود. البته عبدالسلام، بعدها به دلیل سخنرانی ها و تصویب قوانینی از سوی ذوالفقار علی بوتو، نخست وزیر وقت پاکستان بر علیه مسلمانان احمدی، ارتباط خود با پاکستان را کم کرد.

 

نخست وزیر وقت پاکستان، مسلمانان احمدی را نامسلمان و کافر خطاب کرد. او همچنین قانونی در مجلس پاکستان تصویب کرد که این فرقه را کافر بشناسند. این مساله سبب شد که عبدالسلام ارتباط خود را با دولت پاکستان کاهش دهد و از مخالفان سرسخت جنگ افزارهای هسته ای شود. 

 

عبدالسلام با تمام آزار و اذیت هایی که از سوی دولت کشور خود دید هرگز وطن خود را فراموش نکرد و همیشه خود را پاکستانی می دانست و وفادار به کشور و مردم خود ماند. با اینکه درخواست تابعیت از سوی کشورهای جهان اول همچون انگلیس و ایتالیا را داشت هرگز آن ها را نپذیرفت و تا آخر عمر خود را یک شهروند پاکستانی می دانست.

 

بر روی سنگ مزارش در شهر ربوه پاکستان نوشته شده: اولین مسلمان برنده ی جایزه ی نوبل. اما از آنجایی که همیشه، مقامات پاکستانی با او مخالف بودند واژه ی مسلمان را از روی سنگ مزارش پاک کردند. 

 

 

فعالیت های محمد عبدالسلام

• مشاور علمی رئیس جمهور پاکستان، بین سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۴. وی در این سال ها موفق شد برنامه ی هسته ای و فضایی پاکستان را راه اندازی کند.

 

• در سال ۱۹۷۴ و بعد از تصویب قوانین علیه مسلمانان احمدیه، به تریسته ی ایتالیا مهاجرت کرد اما مراودات علمی خود با کشورش را قطع نکرد. 

 

• از دیگر فعالیت های علمی وی، راه اندازی  مرکز بین‌المللی فیزیک نظری (ICTP) در تریسته ی ایتالیا بود. او در سال های ۱۹۶۴ تا ۱۹۹۳ هدایت این موسسه را برعهده داشت. از آنجایی که او موسس این مرکز بود بعد از اتمام ریاستش، نام این مرکز به  مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام تغییر یافت. 

 

محل کار محمد عبدالسلام

• کمیسیون انرژی اتمی پاکستان

• دانشگاه پنجاب

• کالج سلطنتی لندن

• انستیتو فناوری و دانش هسته ای پاکستان

• دانشگاه کالج دولتی

• آکادمی جهانی علوم

• مرکز بین المللی فیزیک نظری

• دانشگاه کمبریج

 

گردآوری : بخش علمی بیتوته